Vì sao có những người luôn khó khăn, khổ sở trong việc tin người khác, kể cả khi đó là “nửa kia” của họ?
Trong tình yêu, không ít người mang nỗi lo sợ đến một lúc nào đó, “nửa kia” sẽ không còn tình cảm với mình. Hệ quả là họ làm mọi cách có thể để níu giữ người ấy, từ kiểm soát điện thoại đến nổi giận nếu nhắn tin không được trả lời ngay. Những câu chuyện này ít nhiều thường được thể hiện theo hướng tiêu cực trên truyền thông. Dù vậy, nguyên nhân đằng sau hành động tưởng chừng vô lý đó có thể là họ từng bị phản bội, hoặc lạm dụng bởi người mình dành trọn trái tim.
Hệ quả là họ hình thành trust issue (tạm dịch: vấn đề lòng tin) Nó giống như tấm khiên bảo vệ tâm trí họ khỏi phải chịu đau lần nữa, nhưng cũng vô tình khiến họ và người thương khó mở lòng, gắn bó sâu đậm hơn với nhau. Đây vốn là vấn đề muôn thuở trong các mối quan hệ yêu đương. Vậy trust issue thực ra đến từ đâu, và có phải cứ yêu là sẽ có nguy cơ gặp phải nó?
Nội dung
Trust issue là gì?
Theo chuyên viên tư vấn xã hội Tamara Green, một người có trust issue khi họ gặp khó khăn trong việc tin tưởng người khác. Điều này xảy ra có thể bởi họ đã bị bội tín trong quá khứ, và tiếp tục sử dụng trải nghiệm đó để định hướng mối quan hệ hiện tại.
Trust issue được định hình bởi 3 thành tố chính là sự phản bội (betrayal), bỏ rơi (abandonment) và thao túng (manipulation). Một người có thể hình thành trust issue nếu từng trải qua 1, 2 hoặc cả 3 điều này, khiến họ mất đi khả năng tin tưởng người khác và luôn cảnh giác. Có 4 kiểu trust issue thường gặp trong mối quan hệ lãng mạn, bao gồm:
- Nỗi sợ tin tưởng (pistanthrophobia): Là một chứng ám ảnh khiến người ta sợ việc tin tưởng người khác, dù không gặp phải mối đe dọa thực sự nào.
- Ghen tuông: Xu hướng muốn “giám sát” đối phương 24/7, vì lo sợ họ ngoại tình.
- Vạch lá tìm sâu: Tập trung vào những vấn đề tồn tại sẵn ở đối phương hoặc tình huống. Chẳng hạn nếu có bạn trai làm việc trong môi trường nhiều nữ, bạn sẽ coi ngoại tình là nguy cơ đang tồn tại sẵn ở bạn trai.
- Bất tín với chính mình: Xảy ra ở người thiếu tự tin với lựa chọn của chính họ trong tình yêu. Câu hỏi luôn trong đầu họ là “liệu mình có đang yêu đúng người không?”.
Trust issue có những dấu hiệu gì?
Bị ám ảnh người kia sẽ phản bội mình
Người bị trust issue có thể buộc tội đối phương đã phản bội họ, kể cả khi không có lý do chính đáng. Thậm chí khi tình cảm đang “sóng yên biển lặng”, họ vẫn luôn thường trực nỗi sợ sớm muộn rồi sẽ bị người kia phản bội, bất chấp mọi nỗ lực thể hiện sự thành thật của người ấy.
Trong nhiều trường hợp, họ sẽ giải tỏa nỗi lo sợ của mình bằng cách sử dụng dịch vụ “test” người yêu. Tuy nhiên không phải lúc nào họ cũng nhận về sự trấn an.
Kiểm soát đối phương quá đà
Đây là cách thể hiện phổ biến nhất của đặc tính ghen tuông. Những người này luôn muốn đối phương ở trong tầm ngắm của họ 24/7. Họ sẵn sàng nổi giận nếu nhắn tin mà đối phương chưa trả lời ngay, hoặc đi đâu đó sau giờ làm mà quên “báo cáo” họ. Họ cũng yêu cầu biết mật khẩu điện thoại, mạng xã hội… của đối phương để kiểm soát mọi thông tin.
Hạn chế đối phương có các mối quan hệ khác
Một cách thể hiện khác của người ghen tuông là tìm cách thu hẹp tối đa vòng tròn quan hệ của đối phương, chỉ giới hạn trong phạm vi gia đình và công việc. Họ tìm cách hạn chế hoặc ngăn cản đối phương tham gia các hoạt động, sự kiện mà họ không thể ở bên. Đối với họ, việc này mang lại nhiều cơ hội tiếp xúc người mới, có thể hấp dẫn và khiến đối phương ngoại tình.
Khó khăn trong việc cam kết với đối phương
Đặc điểm này thường gặp ở người có trust issue kiểu 3 và 4. Vì nhận định bản thân mình hoặc mối quan hệ là “sai”, họ luôn duy trì một khoảng cách nhất định, không để đối phương nhìn thấy khía cạnh dễ tổn thương của mình. Điều này khiến mối quan hệ giữa họ và người ấy khó đạt đến cấp độ cam kết.
Bị hấp dẫn bởi người không đáng tin
Theo chuyên gia Tamara Green, mối quan hệ lãng mạn đầu tiên có thể đóng vai trò định hình cho các mối quan hệ sau đó của bạn. Vì vậy nếu không may gặp phải người thiếu chung thủy ngay lần đầu hẹn hò, bạn vẫn có thể bị hấp dẫn bởi những người mang đặc tính tương tự trong đời sống tình cảm, dù đã hình thành trust issue.
Trust issue đến từ đâu?
Từng bị phản bội hoặc lạm dụng trong quá khứ
Theo chuyên gia trị liệu chuyên sâu về hôn nhân và gia đình Emily Simonian, đây là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến trust issue. Người từng bị phản bội hoặc lạm dụng sẽ hình thành trust issue như một tấm khiên bảo vệ tinh thần họ, song điều này gây ảnh hưởng lớn tới các mối quan hệ sau này.
Chấn thương thơ ấu
Theo thuyết gắn bó (attachment theory), nếu đứa trẻ bị bỏ rơi từ nhỏ (dù chỉ là về mặt tinh thần), nó dễ hình thành kiểu gắn bó lo âu hoặc né tránh khi trưởng thành. Điều này đôi khi dẫn đến trust issue trong chuyện tình cảm. Trẻ cũng có thể hình thành trust issue nếu chứng kiến cha mẹ ly hôn, ngoại tình hoặc bạo lực lẫn nhau.
Cặp đôi trải qua thay đổi lớn
Nếu cặp đôi cùng trải qua một thay đổi lớn trong cuộc sống, trust issue có thể là “tác dụng phụ” không mong muốn. Chẳng hạn khi một trong hai người đi du học hoặc chuyển tới thành phố khác làm việc, cặp đôi sẽ buộc phải yêu xa.
Khoảng cách về địa lý và thời gian có thể dẫn tới sự bất an cho cả hai, ít nhất là trong giai đoạn đầu. Bởi họ không thể ở cạnh người ấy, không còn nắm bắt được lịch trình thường ngày, cũng không thể kỳ vọng người ấy trả lời tin nhắn ngay lập tức như trước. Nếu sau thời gian này họ vẫn không vượt qua được tâm lý bất an, trust issue sẽ hình thành như một hệ quả tất yếu.
Một ví dụ khác là phụ nữ mang thai, sinh con sẽ trải qua những thay đổi về cả ngoại hình lẫn tâm sinh lý. Sự thay đổi hormone khiến họ lo lắng và dễ cáu gắt hơn. Việc tăng cân cũng dễ khiến họ lo sợ mình không còn đủ hấp dẫn, và bạn đời sẽ ngoại tình.
Những vấn đề sức khỏe có sẵn
Bản thân trust issue không phải một bệnh lý tâm thần. Nhưng nó có thể là dấu hiệu cho thấy bạn đang mắc những bệnh lý như rối loạn lo âu (social anxiety disorder), rối loạn lưỡng cực (bipolar disorder) và rối loạn nhân cách ranh giới (BPD). Những bệnh lý này có thể gây trust issue trong mối quan hệ do các biến dạng nhận thức, hoặc thay đổi tâm trạng thất thường mà người bệnh thường gặp.
Làm gì để vượt qua trust issue?
Xây dựng lại lòng tin đã mất chưa bao giờ dễ dàng, dù là với người khác hay với chính bản thân bạn. Tuy nhiên theo chuyên gia Emily Simonian, bạn có thể từng bước giải quyết vấn đề này bằng các biện pháp như:
Khám phá bản thân (self-discovery)
Để xử lý được trust issue của bản thân, bạn cần đi tìm về nơi nó phát sinh. Bạn có thể làm điều này bằng liệu pháp thiền, chánh niệm, viết nhật ký (journal) hoặc đi tham vấn tâm lý.
Liệu pháp này khá hữu hiệu nếu trust issue là kết quả của những vấn đề bạn không dễ dàng nhìn ra, như chấn thương thơ ấu hoặc thay đổi về tâm sinh lý. Việc trị liệu cũng giúp bạn hiểu thêm về xu hướng hành vi của bản thân, từ đó xây dựng “kế hoạch xử lý” phù hợp nhất.
Giao tiếp thường xuyên và cởi mở với đối phương
“Mở lòng” là từ khóa của chiến lược này. Bạn có thể chia sẻ với đối phương những vấn đề của mình một cách bình tĩnh, và nhờ đối phương cho lời khuyên về tình huống cũng như về cách tiếp cận của mình. Một khi làm được điều này, bạn sẽ vượt qua được rào chắn cảm xúc, và đối phương cũng cảm thấy mình được tôn trọng và tin tưởng nhiều hơn.
Cảnh giác trong các mối quan hệ khác
Bên cạnh việc cải thiện niềm tin với đối phương, bạn cũng cần chú ý cảnh giác trong các mối quan hệ khác. Bởi nếu chúng khiến bạn hình thành trust issue, nó cũng sẽ ảnh hưởng đến đời sống tình cảm của bạn. Vì vậy nếu nhận thấy người nào không đáng tin tưởng, bạn cân nhắc hạn chế hoặc dừng việc tương tác.
Chủ động trước các thay đổi lớn
Thay đổi trong cuộc sống là điều khó tránh. Nhưng khi nhận thức được nó sẽ xảy ra, thì việc lên kế hoạch hành động sẽ cho cả hai bạn sự chủ động, cũng như khả năng ứng phó tốt hơn với các diễn biến của nó. Điều này giúp hạn chế trust issue hình thành.
Chẳng hạn trước khi một người đi du học, hai bạn cần lên lịch trình gọi video với nhau trong từng tuần, hoặc tìm những hoạt động cả hai có thể làm cùng nhau online với tần suất thường xuyên (như xem phim hoặc chơi trò chơi).
Tương tự trước khi có con, cặp đôi nên đi học các lớp về sức khỏe bà bầu, thai sản… để nắm được những thay đổi sẽ xảy ra, và tìm kiếm sự giúp đỡ từ người thân, bạn bè hay chuyên gia tâm lý khi cần thiết.